نقش زنان حرم سرا در اصلاحات دورۀ ناصری

در مقالۀ پیش رو، برای بررسی نقش زنان حرم سرا در اصلاحات دورۀ ناصری، با بهره گیری از رویکرد انتخاب عقلانی به مثابۀ یکی از نظریه‎های عمومی جامعه‎شناسی تاریخی، به توصیف استدلال های ارائه شده از سوی زنان حرم‎سرا، در مخالفت با سه بازه اصلاحی 1264-1267 (اصلاحات میرزا تقی خان امیرکبیر)؛ 1275- 1278 (اصلاحات شخص ناصرالدین شاه)؛ 1287-1290 (اصلاحات میرزا حسین خان سپهسالار) پرداخته ایم. این مقاله، با نقد نگاه حاکم در تحلیل های تاریخی که زنان حرم‎سرای شاهی را به ابژه هایی جنسی فرو می کاهد که بازیچه ای برای پیشبرد منافع درباریان، دیوانیان و روحانیان مخالف اقدامات اصلاحی بودند و بر اندام زنانۀ خود و اغواگری متوسل می شدند، با تمرکز بر دو تن از زنان حرم‎سرا یعنی مهدعلیا (مادر ناصرالدین شاه) و انیس الدوله (همسر ناصرالدین شاه)، بر انتخاب عقلانی این کنش‎گران حاضر در عرصۀ اصلاحات تأکید و استدلال‎های آنان برای مخالفت با رویه های اصلاحی را بررسی می کند و نشان می‎دهد که نوع استدلال‎های آنها در مخالفت با اصلاحات، تفاوت چندانی با دیگر گروه های مخالف رویۀ اصلاحی در دورۀ ناصری ندارد